کپسول اکسیژن|روش تست و تشخیص، خطرات، علت انفجار، نکات ایمنی و انواع آن

اول ایمنی بعد کار! این جمله را بارها و در موقعیت های مختلف شنیده ایم، اما بسیاری از افراد فنی و تعمیرکارانی که هر روزه با تجهیزات مختلف و خطرناک همچون کپسول هوا یا کپسول اکسیژن در ارتباطند و با آنها مشغول به کار هستند، متاسفانه در رعایت نکات ایمنی و توصیه های متخصصین، بی دقتی کرده و برای خود و اطرافیانشان خطرات گرانبها و جبران ناپذیری را رقم می زنند.

در این مقاله از کاراباما قصد داریم در خصوص خطرات کپسول اکسیژن، نکات ایمنی کار با کپسول اکسیژن جوشکاری، تفاوت کپسول اکسیژن پزشکی و صنعتی، دلایل انفجار کپسول اکسیژن و تست کپسول اکسیژن صحبت کنیم. بسیاری از افراد سوال می پرسند که چرا نباید با دست چرب به کپسول اکسیژن دست زد و یا اینکه تاریخ انقضا کپسول اکسیژن چه زمانیست؟ این پرسش ها را نیز در ادامه بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

تقریبا تمامی تعمیرکاران و متخصصانی که در صنعت تهویه و وسایل برودتی مشغول به کار هستند، کپسول هوا یا اکسیژن به همراه کپسول ازت یکی از لوازم اصلی کار آنها به شما می رود که برای مصارف مختلف به کار می برند. اگر برای انجام تعمیرات و یا سرویس قصد استفاده از کپسول هوا یا اکسیژن را دارید، اما تجربه کافی و مهارت لازم را ندارید، شدیدا توصیه می کنیم که به هیچ عنوان به دستکاری و یا کار با کپسولها یا سیلندرهای هوا، اکسیژن و ازت اقدام نکنید. این کار حتما باید توسط افراد دوره دیده و باتجربه صورت بگیرد.

تفاوت کپسول هوا و اکسیژن

کپسول هوا به سیلندرهایی گفته می شود که برای ذخیره و پر کردن یا اصطلاحا شارژ انواع گازهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. عمدتا مورد استفاده این کپسول های هوا برای پر کردن گاز اکسیژن است. بنابراین کپسول اکسیژن را به طور عامیانه کپسول هوا نیز می گویند.

مطلب پیشنهادی کاراباما: شارژ گاز کولر گازی و علائم کمبود گاز کولر گازی

خطرات کپسول اکسیژن

سیلندرها و یا کپسول های اکسیژن را برای موارد مختلفی استفاده می کنند. از جمله: فرآیندهای صنعتی در ساخت فولاد، جوشکاری و برش فلزات، صنعت شیشه کاری، مصارف پزشکی برای کمک به تنفس و غیره.

در هر یک از مصارف اکسیژن به صورت کپسول اکسیژن، حوادث مترقبه و خطراتی وجود دارند که باید نسبت به آنها آگاه بوده و با رعایت نکات ایمنی سعی در دوری از آنها داشته باشیم. خطرات کپسول اکسیژن را می توان انفجار کپسول یا ترکیدن کپسول اکسیژن، نشتی، اشتعال خود به خود، واکنش پذیری شدید در مجاورت روغن و گریس و غیره نام برد. در واقع علت اینکه چرا نباید با دست چرب به کپسول اکسیژن دست زد نیز همین است. اکسیژن تحت فشار و ترکیبات هیدروکربنی چون روغن و گریس، به شدت با هم واکنش زا بوده و موجب انفجار و آتش سوزی می شوند. حتی مقادیر کم از این هیدروکن ها با اکسیژن تحت فشار می تواند این نتایج را داشته باشد.

افزایش میزان غلظت اکسیژن در محل می تواند شرایط را برای حریق و اشتعال پذیری خود به خود آسان نماید. به همین دلیل یکی از مواردی که اغلب تعمیرکاران را در هنگام کار با کپسول اکسیژن به خطر می اندازد، سیگار کشیدن است.

دلایل انفجار کپسول اکسیژن

گاز اکسیژن با فشار بسیار بالا در درون سیلندر یا کپسول پر می شود.بنابراین یکی از دلایلی که علت انفجار یا ترکیدن کپسول اکسیژن است، ضعف سیلندر و بدنه آن بوده که به کیفیت ساخت شرکت سازنده مربوط می شود. همچنین در هنگام استفاده از کپسول اکسیژن و تجهیزات مربوطه، احتمال حریق و انفجار نیز وجود دارد که عمده دلایل آن عبارتند از:

• رعایت نکردن موارد ایمنی
• استفاده از موادی که با اکسیژن سازگار نیستند
• استفاده از اکسیژن در تجهیزاتی که برای کار با اکسیژن ساخته نشده اند
• استفاده نادرست از تجهیزات کار با اکسیژن
• بالا رفتن غلظت اکسیژن در محیط بر اثر نشتی

مواردی که می توانند سبب افزایش غلظت اکسیژن در محیط شده و به بروز حریق کمک نمایند، را می توان اینگونه برشمارد:

• نشت اکسیژن از شلنگها و لوله ها
• نشت اکسیژن از شیرهای غیر استاندارد و معیوب
• باز بودن تصادفی شیرها
• نشت از طریق اتصالات نامرغوب
• استفاده بیش از حد از اکسیژن در جوشکاری و برش فلزات
• تهویه نامناسب محیط کار

مطلب پیشنهادی کاراباما: آموزش گام به گام تست کمپرسور کولر گازی

تست کپسول اکسیژن و تشخیص آن از کپسول ازت

اگر شما هم در صنایع برودتی مشغول به کار باشید، مطمئناً کپسول اکسیژن و کپسول ازت از لوازم کار شماست که از اکسیژن برای جوشکاری و از ازت برای نشت‌یابی و شستشوی سیستم استفاده می‌کنید. اما شاید شما برای استفاده از این دو کپسول مرتکب اشتباه شوید! قطعا این اشتباه را حتی یک‌بار هم انجام دهید، آخرین اشتباه زندگی شما خواهد بود! پس بهتر است روش تست کپسول اکسیژن را فرا بگیرید.

در خصوص تاریخ انقضای کپسول اکسیژن پر شده اینگونه می توان گفت که اگر از تاریخ شارژ سیلندر گاز از آن استفاده ای نشده است، تاریخ انقضای خاصی را نمی توان برای آن مشخص نمود. اما در برخی از مراجع خارجی، عدد 3 سال را برای نگهداری در منزل و انقضای کپسول اکسیژن پر شده توصیه کرده اند. برای اطمینان از پبسته بودن سیلندر، از تست کف و صابون استفاده کنید و از گرفتن شعله در برابر آن خودداری کنید.

نحوه تشخیص کپسول اکسیژن از کپسول ازت

هرگاه قصد استفاده از کپسول اکسیژن را داشتید، حتی اگر فروشنده هم به شما این اطمینان را داد که این کپسول ازت است یا اکسیژن است، برای تشخیص نوع کپسول، با احتیاط و نه خیلی نزدیک به دهانه شیر، یک نخ سیگار روشن را از سمت فیلتر آن جلوی خروجی کپسول بگیرید. اگر شعله سیگار خفه شد و خاموش شد، این کپسول ازت است. ولی اگر سیگار شعله کشید، این کپسول حاوی اکسیژن است.

نکات ایمنی کار با کپسول اکسیژن جوشکاری

• در هنگام کار با کپسول اکسیژن جوشکاری نهایت دقت را داشته باشید.
• برای حمل و نقل کپسول اکسیژن از چرخ های دستی استفاده کنید.
• با استفاده از زنجیر و غیره از ثبات سیلندها و نیوفتادن آنها از ارتفاعات مطمئن شوید.
• کپسول اکسیژن را از سیلندهای حاوی گازهای دیگر به خصوص گازهای قابل اشتعال جدا نمایید.
• زمانی که از کپسول اکسیژن استفاده نمی شود، در محل مناسب نگهداری کنید که تهویه داشته و از مواد قابل اشتعال به دور باشد.
• شیرها را به آرامی باز کنید، زیرا در اثر فشار خروج و اصطکاک مولکولها، گرما تولید شده و احتمال حریق وجود دارد.
• از باز بودن کامل پیچ تنظیم فشار رگولاتور مطمئن شوید.
• از بسته بودن کامل شیر سیلندر اکسیژن بلافاصله پس از پایان کار اطمینان یابید.
• تجهیزات اکسیژن و کپسولها را تمیز نگه دارید و از نشست روغن و گریس بر روی آنها جلوگیری کنید.
• از دستکش و دستمال تمیز برای نصب تجهیزاتی همچون رگولاتور استفاده کنید.
• دستور العمل های سازنده تجهیزات را پیش از کار مطالعه کنید.
• از نوار تفلون های مخصوص اکسیژن استفاده کنید.
• گیج های با فشار پایین را در مسیرهای با فشار بالا نصب نکنید.
• از یک گیج برای کنترل تمام سیلندها استفاده نکنید.
• از بست های استاندارد برای اتصال شیلنگ به رگولاتور استفاده کنید.
• سیلندرهای گاز و کپسول اکسیژن را در معرض نور مستقیم خورشید، محیط جوشکاری و دمای بالاتر از 65 درجه قرار ندهید.
• برای روان شدن شیر و مهره ها از روغن کاری و گریس و غیره به هیچ وجه استفاده نکنید.
• از غلتاندن کپسول اکسیژن بر روی زمین خودداری کنید.
• در هنگام کار با سیلندر تحت فشار در فاصله مناسب بایستید و روبه روی مانومتر نباشید.
• از کپسول گاز اکسیژن طبی در مصارف صنعتی خودداری کنید.

تفاوت کپسول اکسیژن پزشکی و صنعتی

کپسول گاز اکسیژن در پزشکی نیز کاربرد دارد و در انواع کلینیک ها، درمانگاه ها، بیمارستانها و مراکز خدمات درمانی بعنوان تجهیزات اکسیژن تراپی برای کمک به تنفس بیماران، به خصوص افرادی که به هیپوکسمی یا کمبود اکسیژن دچارند، مورد استفاده قرار می گیرد. سیلندر یا کپسول اکسیژن پزشکی به روش غربال گری مولکولی توسط دستگاه های اکسیژن ساز صنعتی تولید شده و در ابعاد مختلف با ظرفیت های 2 لیتری، 5 لیتری، 10 لیتری و … در بازار وجود دارد. گاز اکسیژن طبی بایستی در خلوص بالای 90% باشد که معمولا در بازه 90 تا 96% تهیه می شوند. این سیلندرها معمولا با فشار 100 بار پر می شوند.

کپسول گاز اکسیژن صنعتی اغلب برای جوشکاری و برش فلزات و در صنعت فولاد برای تولید آن استفاده می شود. گاز اکسیژن موجود در این سیلندهای صنعتی به شدت اکسید کننده است و به سوختن کمک می کند. معمولا در جوشکاری برای بالا بردن دمای شعله و ذوب موضعی فلزات و به صورت ترکیبی مانند اکسیژن-استیلن به کار می رود. در صنعت شیشیه سازی نیز از کپسول های اکسیژن برای مشعل های اکسیژن-هیدروژن برای پرداخت محصولات استفاده می شود. در صنایع دیگر چون جوهر سازی، تصفیه آب و اتومبیل سازی نیز کپسول های اکسیژن صنعتی به کار می روند.

گاز اکسیژن این گونه از سیلندرها در گرید صنعتی در کارخانه تهیه و در کپسول ها شارژ می شود. گرید صنعتی به این معناست که درصد خلوص اکسیژن در کاربرد آن بسیار مهم است و بنابراین کپسول های اکسیژن صنعتی از درجه خلوص بسیار بالایی برخوردارند؛ به طوری که حتما باید درجه خلوص اکسیژن این سیلندها از 99.5% بالاتر باشد. این سیلندها در انواع ظرفیت ها موجوند اما معمولا ظرفیت کپسول گاز صنعتی بسیار بیشتر از کپسول های طبی بوده و در حدود 50 و 100 لیتر می باشند.

مطالب پیشنهادی کاراباما: آموزش جمع کردن گاز کولر گازی (پمپ داون کردن)